Leren op elk niveau

Heeft u zich op school verveeld gedurende de les? Werd u steeds door andere kinderen afgeleid? Of heeft u juist vaak het gevoel gehad dat u dom was? Dat komt alleen doordat we in klassen gestopt worden. Een klas wekt de valse suggestie van gelijke niveaus van ontwikkeling. Nu worden mensen op basis van leeftijd of vooropleiding bij elkaar gezet, en wat erger is, buitengesloten.

Zullen we samen zoiets vanzelfsprekends als de ‘klas’ eens op de helling zetten? Wij bedenken de lastige vragen en u kunt zelf op zoek gaan naar de alternatieve visies.

(Vraag 1) Wat gebeurt er als we niet alleen stoppen met leerlingen te selecteren op ras, geloof, sociale klasse of sekse maar ook niet meer op leeftijd, vakgebied en niveau?

(Vraag 2) Voor wie is een klas met een gelijk niveau eigenlijk voordelig?

(Vraag 3) Kan een leerling als klasloos individu zijn weg door het onderwijs vinden?

(Vraag 4) Heeft een leerling een fysieke plek in school nodig?

(Vraag 5) Hoe kan het zo ver gekomen zijn dat we een scholengemeenschap met meer dan tachtig klassen pubers normaal zijn gaan vinden? Past dat soms bij de schaal-vergrotingstrend van alle fabrieken? En waarom vinden we het juist raar dat niet ieder kind in die massa een solide identiteit ontwikkelt? (Trouwens, in de utopie van de leefwerkschool ‘Eigenwijs’ handhaven ze een maximum aantal van 50 leerlingen voor de hele school.)

Met het formuleren van lastige vragen over de klas, komt ook de school als kinderbewaarplaats in het geding.

(Vraag 6) Wat gaan kinderen doen als ze niet meer op de scholen in overzichtelijke groepen gevangen gehouden worden tot hun ouders thuiskomen?

Leren met plezier

“Johan. Stop met voetballen! Ga aan je huiswerk.” De brave zoon, sloft de trap op, om op zijn kamertje wat in schriftjes te schrijven. Bedrijft hij zo het èchte leren? Bijna iedereen gelooft dat natuurlijk.

Maar hoe leren kinderen van nature? En wat gaat het effectiefst? Leren ze niet juist het beste als ze spelen?

Neem nou Charles Darwin. Zijn vader maakte zich ernstig zorgen om hem. Hij was bang dat er niets van zijn zoon terecht zou komen omdat hij liever niets deed of op jacht ging, dan dat hij boven zijn boeken zat. Maar de tochten door de bossen en velden bleken juist heel nuttig; alles wat Darwin in de openlucht tegenkwam, bestudeerde hij met grote belangstelling. En als u op school goed heeft opgelet, weet u wat dat heeft opgeleverd.

Meer bewijs vinden we op de Haagse La Reyschool, waar ze een utopische ‘speeltoren’ hebben gebouwd. Tussen lokalen op drie verdiepingen zijn de plafonds doorgebroken. Die verdiepingen zijn met een wenteltrap met elkaar verbonden; elk niveau heeft een tussenverdieping waardoor de speeltoren zes etages heeft. Iedere ochtend speelt de helft van de school het eerste uur. Het tweede uur mag de andere helft van de school spelen. In principe mogen kinderen zelf kiezen of ze het eerste uur willen werken en het tweede willen spelen of andersom. “Van alle leeftijden spelen kinderen met en door elkaar. Chinezen, Antillianen, Marokkanen, Nederlanders, Afghanen, Turken, Surinamers… Vandaar ook dat onze kinderen zulke goede sociale vaardigheden ontwikkeld hebben en makkelijk integreren met diverse culturen,” aldus intern begeleider Patty Brinkman.

De Poolse pedagoog Janusz Korczak vind dat door kinderen voortdurend te laten investeren in ‘de toekomst’ en te laten werken aan ‘later’ je ze van het plezier in het hier en nu berooft dat is een misdaad tegen het kind. “Het kind heeft recht op de dag van vandaag,” schreef hij in zijn ‘Magna Charta van de rechten van het kind’.

Misschien moet als alternatief ook het meest fundamentele taboe doorbroken worden Vertel je kinderen dat de meeste mensen die echt succesvol zijn (rijk, beroemd, machtig, geniaal), vaak weinig aan het onderwijs te danken hebben.

Neem Edison als bewijs. Hij was als kind door een ziekte slechthorend geworden en werd van school gestuurd omdat de leraren dachten dat hij achterlijk was. Thuis kreeg hij les van zijn moeder. Hij kreeg belangstelling voor wetenschap en techniek, las veel boeken, deed kleine uitvindingen en proefjes. Waarschijnlijk is het een geluk geweest, dat zijn familie te arm was om hem een opleiding voor onderzoeker te laten volgen. We zien vaak dat echt succesvolle, creatieve mensen alles vanuit intrinsieke motieven doen; Wie het plezier verliest in het op eigen initiatief leren, zal daarom relatief weinig kunnen bereiken in zijn leven.